Durmuş Çalışkan, Cezeri denince ilk akla gelen isimlerden biri… Hayatının on beş yılını Cezeri’yi ve makinelerini anlamak için geçirmiş; onun yoluyla aydınlanıp, geleceğe ışık tutmuş unutulmaz bilim insan larımızdan…Çalışkan’ın Cezeri üzerine etraflıca çalışmaya başlaması, 2000 yılında, kendisine getirilen Kitabü’lHiyel çevirisiyle başlar. İhsan Fazlıoğlu ve Şükran Fazlıoğlu tarafından Arapça orjinalinden çevrilen metni teknik yönden incelemek, çizimler yapmak ve açıklayıcı notlar eklemek için otur duğu masadan, tam on beş yıl sonra, büyük bir Cezeri donanımıyla kalkar.Peki Durmuş Çalışkan bu on beş yıl içinde ne yaptı ve Herkes İçin Cezeri kitabı nasıl ortaya çıktı?Öncelikle Cezeri’nin verdiği az sa yıda ölçüden yola çıkarak ve hesap kullanarak tüm aletlerin metrajlarını çıkardı, makinelerin matematiksel hesaplarını yaptı. Tüm aletlerin modern usûllerle teknik resimlerini ve montaj projelerini çizdi. Bunun la da yetinmeyip projelendirdiğimakineleri kendi kurduğu küçük bir atölyede yapmaya başladı ve bir dizi makineyi orjinaline uygun çalışır halde yeniden üretti. Kısaca, 2015 yılına gelindiğinde Cezeri’nin maki neleri için hiçbir noktayı karanlıkta bırakmayacak şekilde ilk kitabını çıkarmış oldu: Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri: Kitabü’lHiyel.Durmuş Çalışkan, bu kitaptan sonra da durmadı; bir yandan İstan bul Cezeri Müzesi’ni kurmak için ça lışmalara başlarken, bir taraftan da Cezeri’yi anlatmak için sürekli yeniyazılar yazdı, makaleler yayımladı, eldeki makineleri daha da iyileş tirmek için çalıştı. Bundan sonraki niyeti, herkesin anlayabileceği bir Cezeri kitabı hazırlamaktı. Kitabı için son rötuşları yapmaya gelmişti sıra, ancak ömrü vefa etmedi. Vefatından sonra babalarından aldıkları mirası devam ettiren çocukları, başta oğlu Mehmet Ali Çalışkan olmak üzere, kitabın hazırlığını tamamladılar ve Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri: Herkes İçin Cezeri kitabı böylelikle serinin ikinci kitabı olarak çıktı.Kitap, Durmuş Çalışkan’ın, sadece mühendislerin değil, herkesin Cezeri’yi anlayabilmesi için yazdığı metinleri ve çizdiği teknik resimleri içeriyor ve Cezeri’nin mühendisliği ve felsefesini renkli ve masalsı bir dille ortaya koyuyor.Bugün Cezeri’yi ve muhteşem icatlarını daha iyi tanıyorsak, nasıl çalıştıkları hakkında bir fikir sahibi olabiliyorsak, bunda onu bütün yön leriyle 21. yüzyıla tanıtan kıymetli mühendis Durmuş Çalışkan’ın büyük bir payı olduğu muhakkaktır.
