Bilen bilir. O zamanların Ekim ayı, güz mevsimi, bugünkülere benzemez. Serindir, yaşanacak kışın mahiyetinden haber verir. 1910 yılının Ekim’i, ayın ikinci günü. Suriçi Cami-i Kebir Mahallesi, 3 numaralı evin kapısı… Güzden başka bir haber daha var bu sokakta, bu evde. Şu sokaktan büyüyüp hudutlar geçecek, dillere dolanacak cevherin haberi: Bekir Sıtkı Bey’in bir oğlu oldu! Bir oğlu oldu Bekir Sıtkı Bey’in; istikbalin Diyarbekir valisi diye umduğu, görkemli konağın asaletini sırtlanıp büyütecek bir oğlu oldu. İsmi… İsmini dedesi Hüseyin Cahit Bey’den alsın, “Cahit Sıtkı” olsun, hikâye başlasın. Yoksa şiir mi demeli? Sahi, şairlerin hayatları hep şiir gibi midir ki? Hadi bir bakalım, şiir mi, roman mı, trajedi mi? 

Diyarbakır’da nasıl tüm yollar Ulu Cami’ye çıkarsa, öyle de Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi’nden geçer. Neredeyse sırt sırtadırlar zaten, caminin batı kapısından çıkıp da düz yürüyünce soldaki taş ev. Ev deyince insanın aklına nohut oda bakla sofa iki göz bir yer geliyor. Yok, bu öylesi değil. Zira Cahit Sıtkı Tarancı’nın babası Bekir Sıtkı Bey iki odaya sığacak bir adam değil. Bir kere kentli, kentin soylu ailesinden. Hem tüccar aynı zamanda hem de gelenek sahibi. Pirinççizadeler dediniz mi şehirde herkes tanır, zenginliklerine de asaletlerine de parmak ısırılır. Eh, hâl böyleyken, birde adamın ilk doğan çocuğu erkek olunca, istiyor ki adının şanını devam ettirsin. “Vali olacak bu çocuk” diyor, başka bir şey demiyor. Ve büyük konağın sır saklamakta mahir bazalt taşları dışında kimse henüz, Cahit’in o taraklarda bezi olmadığını bilmiyor.

Şiirli bir ruh, bohem bir hayat

Yıllar sonra şairin bu evde geçen çocukluğunda nasıl göründüğünü tarif ederken, “Kısa boylu, nazik yapılı, göğsü oldukça dar yapılıydı” denilecek. “Keskin yüz çizgilerine ve koyu kahve saçlara sahipti.” Edebiyat tarihçilerine göre hayatı boyunca hiçbir zaman beğenmeyecek şair bu çehreyi; kendisi, kalbi güzel olanlardan. Uzun bir boy ve yakışıklı bir yüze sahip olmamaktan mülhem daha gençken içine kapanmış diyenler var. O ölüm temalı, sırtı hüzün yüklü, münzevi çağrışımlı dizeler bu içe dönüklüğün verimiymiş diyenler… Belki doğrudur belki de mübalağa; bir şair söz konusu olduğunda her türlü duygu geçişi mümkün zira. Şairin çocukluk yılları hakkında öyle tafsilatlı bilgilerimiz yok. Koca bir taş konak, muktedir bir baba, iyi kalpli bir anne, kardeşlerle oyunlar, ortada göğün kuru sıcağını azıcık serinletmek için tatlı tatlı şırıldayan fıskiyeli havuz…

Yıllar yıllar sonra “Affan Dede’ye para saydım / Sattı bana çocukluğumu” diyecek ya hani. “Uçurtmam bulutlardan yüce / Zıpzıplarım pırıl pırıldır / Ne güzel dönüyor çemberim / Hiç bitmese horoz şekerim” diyecek ya. İşte, dünyadaki ilk yıllarına dair bildiklerimiz bu minvalde. Zaten uzun süren bir çocukluk değil onunkisi, ilkokulu bitirince aile geleneği gereği İstanbul’a, okumaya gönderiliyor. Koca konağın en az anne kucağı kadar kuşatıcı yüksek duvarlarından sökülmek, elinde boyu kadar bir bavulla cümle kapısından çıkıp gitmek kolay mı o yaşta? Kadıköyü’nde, Saint Joseph Lisesi’nin orta mektebinde, İstanbul’un zengin çocukları arasında kara kuru bir taşra evladı olarak varlık göstermek kolay mı? Zaten daha sonra o yıllardan söz ederken yaşadığı ıstırabı anmadan geçmeyecek: “Edebiyata karşı duyduğum heves Fransız mektebine kadar gider. Annemden uzakta bulunmam, mektepteki yabancı ve kasvetli hava zaten mariz olan ruhumu büsbütün karartmıştı. Anneme yazdığım uzun mektuplarda bu karanlıkları biraz da sınıfta okuduğumuz edebî parçalardan ilham alarak, parlak kelimeler, göz kamaştırıcı teşbihler ve süslü cümlelerle anlatmaya çalışıyordum”.