Diyarbakır kenti ile tanışmam erken, buluşmam ise geç yaşlarda oldu. Subay olan dedemin görevi nedeniyle çocukluğunun bir kısmını geçirdiği bu şehirde annemin, 1940’ların Diyarbakırı ile ilgili güzel anıları olmuştu. Bu anılarını masallarla süsleyerek bizlerle paylaşırdı. O yüzden, evlerinin hemen yakınında olması nedeniyle çokça bahsettiği ve adı bana çocukken ilginç gelen Keçi Burcu’nu, büyük avlulu, cas bezemeli evlerini, karlı kış gecelerini, arkadaşlarını, bölgenin eğlenceli çocuk tekerlemelerini içeren anılarına bizi de ortak ettiği güzel bir masal şehriydi Diyarbakır. Diyarbakır’a mesleki nedenlerle 2015 yılında yaptığım ilk ziyaret, bu yüzden benim için bir yeniden buluşma gibiydi. Ziyaret, çalışma alanım olan mimari koruma konusu ile ilişkiliydi ve merkezinde UNESCO Dünya Mirası Listesine ülkemizin 14. alanı olarak henüz kabul edilmiş olan Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj alanı vardı. Üstün evrensel değer tanımını, binlerce yıldır devam eden doğal ve yapılı çevre bütünlüğü ile ifade eden bu yerleşim çevresinin de en az Diyarbakır merkezi kadar kültür mirası çeşitliliğine katkı sağlar nitelikte olduğunu görme fırsatım oldu. Diyarbakır’da yaptığımız çalışmalar sırasında, 2017 yılı sonunda, kazı başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun’un daveti, Zerzevan Kalesi’ni ziyaret etmek ve yüzlerce yıl sonra henüz gün ışığıyla buluşmuş olan Mithras Tapınağı’nın hikâyesini dinlemek ise benim için yeni bir çalışmanın başlangıcı oldu. Çünkü, önemli bir Roma Garnizonu olan kalenin ve altında yer alan Mithras Tapınağın hikâyesi de, Aytaç Hoca ve genç arkeologlardan oluşan ekibinin özverili çalışmaları da ve bu kazı çalışmalarının bölgeye sağladığı önemli katkının hikâyesi de o kadar ilham vericiydi ki 2018 yılında başladığımız, ICOMOS Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Risklere Hazırlık Bilimsel Komitesi adına gerçekleştirdiğimiz ve proje koordinatörü olduğum “ICORP On The Road Belgeseli”nin ikinci bölümünü çekmek üzere Mayıs 2018’de Zerzevan’a geri döndük. Gönüllü bir ekip ile çekimlerini gerçekleştirdiğimiz ICORP On The Road Belgeseli, dünyanın farklı yerlerinde afete maruz kalan kültür mirası alanlarının etkilenme biçimlerini ve bu alanların kullanıcısı olan halkın afet sonrası kültür mirasının birleştirici gücü etrafında uzmanlarla bir araya gelerek yazdıkları ilham verici hikâyelerin kendi seslerinden anlatılmasını amaçlamaktaydı. Zerzevan Kalesi’nde çekilen bölüm “Mithras Yeniden Gün Işığı ile Buluşuyor” ismini aldı. Bölüm, 2014 yılında Diyarbakır Zerzevan Kalesi Arkeolojik Alanı’nda başlayan kazıların, bu terk edilmiş 3 bin yıllık alandaki hafızayı gün yüzüne çıkarma öyküsünü anlatıyordu. Aynı zamanda, geçmişle gelecek arasında bağ kuruyor ve yakın çevrede yaşayan farklı kuşaklar arasındaki iletişime imkân sunmasının da hikâyesi ele alınıyordu. Bu hikâye bugüne kadar binlerce kişiye ulaştı. Bugün belgesel çekimlerinin üzerinden neredeyse dört yıl geçmiş olmasına ragmen her fırsatta Zerzevan Kalesi’ne dönmek istememin en önemli sebebi, sanırım bölgede herkesin koruma konusunda ortak çabasına dönüşen bu iham verici çalışmaların gelişimine tanıklık etmeye devam etme arzusudur. Eğer tanımlandığı gibi “Kültür, sayısız unutma ve hatırlama işlemleri kümesi” ise günümüzde Diyarbakır’da, Zerzevan Kalesi’nde ve çevresinde yer alan eserlerin korunması ile ilgili çalışmaların en önemli misyonu, bölge kültürünün korunmasına sağladığı katkıdır..